332. IV. Béla királynak a pannonhalmi apátság jogait tárgyazó nagy privilegiuma. 1260.

Bela Dei gracia Hungarie, Dalmacie, Croacie, Rame, Seruie, Gallicie, Lodomerie, Cumanieque Rex omnibus quam presentibus quam futuris presentes litteras inspecturis salutem in omnium saluatore. Ut Celsitudo Regia priuilegia Ecclesiarum suarum, que casualiter maculata sunt et confracta, renouet et confirmet, pietas suadet, racio pustulat, justicia requirit; maxime cum id inconcussum permaneat, quod Regio fuerit patrocinio renouatum. Proinde ad uniuersorum noticiam tenore presencium uolumus peruenire, quod dilectus et fidelis noster Fauus venerabilis Abbas Ecclesie Sancti Martini de Sacro Monte Pannonie, ad nostram accendendo presenciam, priuilegium iam dudum a nobis impetratum corruptum in sigillo et in litteris in quibusdam locis per stillicidium maculatum nobis curauit exhibere, supplicans, ut idem nostro dignaremur iterato priuilegio confirmare. Cuius quidem tenor talis est:

In nomine Sancte Trinitatis et Indiuidue Unitatis. Bela Dei gracia Hungarie, Dalmacie, Croacie, Rame, Seruie, Gallicie, Lodomerieque Rex inperpetuum. Urias Abbas Sancti Martini de Sacro Monte Pannonie a nobis deuote pecijt et instanter, ut priuilegia que ab antecessoribus nostris Regibus Hungarie a tempore Sancti Regis Stephani habuit, transscribi faceremus, et eorum exemplaria nostri caractere sigilli muniremus. Quia cum frequenter ad diuersa trahantur iudicia, periculosum existeret propter uiarum discrimina in quibuscunque iudicijs principale priuilegium exhibere. Nos igitur ipsorum iustis precibus grato concurrentes assensu, priuilegium beate memorie Sancti Ladislaij Regis per fidelem Cancellarium nostrum Mathyam Prepositum inspici fecimus, et sigilli nostri munimine insigniri. Cuius tenor talis est.

Quamuis homo omnia que possidet a Do habeat, tamen id quod habet Deo prebere non dubitet. Etenim si Christo, a quo multa habet, pauca porrigere dubitat; et illud quod possidet perdit, et eius remuneracione ut absconsor unius talenti carebit. Quia qui in hijs delectantur que huius mundi sunt, semper mendicant et in egestate permanent. Qua uero remuneracione ne priuaremur; Beatissimus Rex Stephanus, successores Reges, Duces, Pontifices, Comites, ceterique religiosi homines, et Ego Rex Ladizlaus Monasterium Sancti Martini supra Montem Pannonie situm, prout Regia uis concessit, multis condonauimus opibus. Vnde uero ne per uiolenciam aliquorum, uel fraudem seu per negligenciam aliquid depereat, Ego Rex Ladizlaus consilio omnium Regni mei Primatum curaui dinumerare et commendare huic carte scriptum. Et ut propter antiquitatem negligencie locus ne daretur; iussimus, ut ad memoriam posteris per succedencia tempora obseruaretur. Que autem tradita sunt, queque acquisita eidem Sanete Dei Ecclesie ab his prefatis hominibus cum ceteris reditibus in terra, in aqua, in tributo, et in omni substancia et facultate, continentur sub hac denotacione. Hec sunt autem predia et mansiones ceteraque mobilia eiusdem Sancte Dei Ecclesie: Primum predium est Pannonia, ubi situm est Monasterium. Secundum predium est Rovozty, quod dedit Rex Ladizlaus pro redemptione anime sue, et siluam unam que appellatur Hasag. Tercium predium est Hymdy nomine uille apellatum. Quartum predium est quod uocatur Lazy. Quintum predium est quod uocatur Wosvan eodem modo nomine ville appellatum. Sextum predium est Wenha. Septimum est quod dedit Kery eodem modo, nomine eius appellatus locus. Octauum predium est quod a colono accepit nomen Weynuk, et quandoque ibi piscatorum copia est, ad auxilium eorum dedit Rex Ladizlaus lacum unum qui nocatur Crechu, et terram paruulam ad pasturam locum; Regalis Pristaldus quorum index Peder Caluus. Nonum predium est quod dedit Gurk licentia Regis; et partem prati, quod est intra terminum alterius uille Regalis; Pristaldus quorum uocatur Graba. Decimum predium est, quod uocatur Fuzegh super ripam Danubij in condescensu ipsius fluminis, a quo sibi locus sumpsit suum nocabulus; iuxta quod predium insula una et usionale, de quo usionali tertia pars contingit Ecclesiam Beatissimi Martini, due uero partes conferuntur ad Monasterium Beatissimi Petri. Undecimum predium est quod uocatur Almas. Duodecimum predium est, quod a colono nomen sibi accepit Temerdi. Tredecimum predium est quod uocatur Dynna. Quartum decimum predium est supra Tyciam in introitu Kenesa in supra dietum flumen, ad quod est lacus, qui nominatur Myruht, quem dedit Rex Salomon; Regalis Pristaldus fuit Zaloca.Quintum decimum est infra siluam Selez, quod dedit Rex Ladislaus ad pasturam porcorum cum triginta mansionibus subulcorum et trecentis porcis. In hys nero supradictis prediis nullus hominum habet potestatem preter Abbatam ipsius Sancte Ecclesie. Cetera autem loca que habent commixtim cum populis ista sunt: Est unus locus, ubi dedit Rex Ladizlaus ductores nauium decem mansiones; Regalis Pristaldus quarum Kuca. Alius locus quem dedit Ruozty, Tercius Budrig, in quo Rex Ladizlaus dedit lacum cum septem mansionibus piscatorum, et thelonium ipsius mercati. Quartus Batha. Quintus Funoldi, Thepey, Thordy, Kerushyg, Cleti, Hygmogos, Copolchy. In hijs duobus locis Rex Ladizlaus dedit uiginti mansiones seruorum. Thuries, Baluanis seu Bagag et Wag; in quo loco habetur pomerium ualde bonum, duo lacus et silua determinata. Capelle uero eiusdem loci sanctissimi septem sunt; molendina ipsius loci sunt septem. Item centrum triginta una mansiones ministrorum ad omnia genera operum debite, preter uineas et aratra, centum quadraginta femilie seruorum. Triginta mansiones piscatorum. Octoginta octo mansiones uinitorum, Centrum triginta octo cocorum, pistorum, tornatorum, artificum, fabrorum, pastorum, lotorum, pellipariorum, et ad omnia alia genera officiorum. Item ceiam confirmamus Regia auctoritate, secundum quod inspecximus in tenore priuilegij predecessorum nostrorum Sancti Stephani et Ladizlay felicissime memorie, terram in Sala, quam ex donacione ipsorum predicta Ecclesia possederat, super cuius partem, que est ibidem uersus Nitram, controuersia magna tempore proaui nostri Secundi Bele Regis inter Abbatam predicti Monasterij et jobagiones, nec non populares Nitriensis Castri orta fuit. Super partem uero, que est extra insulam uersus Posonium, similiter inter jobagiones et castrenses Posonienses in eiusdem Regis presencia contencio fuit. Sed cum ueritas nubilo falsitas palliata per iudicialem censuram diligenter pertractari et emergi requirat; secundum ordinem judicij uentilando pie memoratus Rex iuris Ecclesie Sancti Martini ipsam possessionem fuisse approbauit, et si approbando Ecclesie restituit per fidelem capellanum suum nomine Laurencium Canonicum de Tyteld. Post longum eciam temporis processum nobis in Hungaria feliciter regnantibus quoniam secularis uite status semper promptior est ad iniqua, et cupiditas nunquam suo iure nouit contineri, super predicta possessione similis priori contencio in nostra presencia mota fuit inter prememoratos homines iam dictorum Castrorum et Abbatem eiusdem loci; super quo nos utriusque partis allegacionibus hinc et inde diligenter auditis, et probacionibus Wros nostri temporis Abbatis, in medium deductis, inspectisque priuilegijs Ecclesie Beati Martini ueris et autenticis, scilicet Sancti Stephani et Ladizlai, nec non Secundi Bele predecessorum nostrorum; et in omnibus reperiendo ipsam terram integraliter pertinere Ecclesie nostre, secundum diffinitiuam sentenciam ordine iuris reseruato omni consilio et disrecione Principum nostrorum adiudicauimus possessionem sepius memoratam restituendam Ecclesie, conuictis aduersis prtibus salua iusticia et ordine iudicario; et misimus fidelem nostrum Martinum Archidiaconum Budrugiensem ad peragrandam terram et metarum distinccionibus assignandam, qui nostra auctoritate introduxit Ecclesiam in suam possessionem. Cuius terre ordo metarum talis est: Incipit a septemtrionali parte iuxta ripam fluuij nomine Holutwag, et progreditur ad australem partem, cui commetanea est terra ciuilium de uilla Yneu ultra fluuium prenominatum; secunda meta iuxta arbores que uocantur ulmi, et hac parte eidem est uicina terra ciuilum de Nitra in insula; inde uero protenditur per metas in agris usque ad nemus quod uulgo dicitur Belez, iuxta quod in colliculis habet metas magnas; inde per medium eiusdem insule tendit ad ulmum, sub qua sunt mete; inde per metas usque ad nemus quod uocatur Jelez, iuxta quod habet metas; inde extra idem nemus ad arbores ulminas pluribus metis, sub qua eciam sunt mete; inde ad uiam que ducit ad villam Wdwornuk, et ibi sunt mete; inde transit in finem predicti nemoris per metas ad metam magnam, que est in arundineto, et ibi sunt mete; inde iterum ad predictam uiam, iuxta quam sunt mete, per quam pluribus metis protenditur usquc ad Beruksceg, et ibi sunt mete; inde extra illud Beruksceg in agris uadit pluribus metis usque ad metas, que sunt intra ripam predicti fluuij Holutwag, in quarum una est auellana, ultra quam ripam habetur fossura uersus occidentalem plagam, per quam trahitur aqua ad paludes predicte Ecclesie, que fossurata habetur a meridie, ibi incipit esse commetanea cum terra nobilium, que uilla uocatur Berzen in alia insula, que est inter predictum fluuium Holutwag et Pynna, in qua uadit ad Vgari, in medio cuius habet metam; inde extra lacum Selnich; inde transit prenominatum fluuium Pynna, ultra quem iuxta ripam habet metam; inde uersus Posonium cum eisdem nobilibus protenditur per arundinetum, et iuxta quasdam populeas arbores est meta; inde procedit aliquantulum per idem arundinetum, iuxta canalem est meta; hinc exit ad agros, in fine quorum sunt mete; hinc in finibus eorundem agrorum uadit uersus aquilonem usque ad uiam, que ducit ad Beren, iuxta quam est meta; inde uadit per metas usque ad duas metas, que sunt iuxta Barbahere; inde ad lacum Gymulsinus, ibi est meta; inde transit lacum, ultra quem habet duas metas; et inde ad Ikurtou, ultra quam habet metam; inde ad Sarthu, ibi sunt quatuor mete; ibi dimissis metis de uilla Beren incipit esse commetanea cum ciuilibus Posoniensibus de uilla Togsun; inde cum eisdem ciuilibus iuxta Fyzedhere uadit ad lacum, qui uocatur Fyzed, qui lacus est communis; per quem uadit usque ad lacum Nadosth, iuxta quam habet metas, per quem uadit ad Kutsahere, et ibi habet metas; per quam inde uadit ad uiam que ducit ad uillam kusond, iuxta quam habet metas iuxta quandam fossam, que uocatur Alsokut; ibi dimissis metis uille Togsun per eandem uiam uertitur ad orientem, et incipit esse commetanea cum villa Vduorij iobagionum Posoniensium, scilicet Chukar et cognatorum sociorumque eius usque ad arbores ulminas, sub quibus sunt mete; inde in campo per metas uadit usque ad lacum qui uocatur Eleutou, cuius mencio est in priuilegio Sancti Ladizlai Regis; inde ad sepulchrum paganorum, et ibi habet metas; inde per metas in arundineto uadit usque ad lacum, qui uocatur Scelec, cuius media pars est Ecclesie; inde ad Fuenes, et ibi extra nemus habet metas; inde ad Pynnam fluuium, iuxta quem habet metas; inde transsiens fluuium uadit ad Porolouc, et ibi habet metas; inde iuxta nemus usque ad Holutwag, iuxta quam in nemore habet ultimas metas. Ex eo autem, quod presenti pagine sigillum nostrum inponi fecimus, nolumus ut eidem Monasterio aliquid noui iuris acquiratur, sed ut antiquum ius si quod habuit confirmetur. Actum anno uerbi incarnati M.CC.XXXVI. sexto nonas Martij.

Nos igitur qui ex officio suscepti regiminis Ecclesiarum utilitatibus prouidere debemus, ac earum iura illibata consaruare, predictum priuilegium ad instanciam ipsius Abbatis presentibus de uerbo ad uerbum insertum auctoritate presencium renouandum duximus et perpetuo confirmandum. In cuius rei memoriam et perpetuam firmitatem presentes dedimus litteras dupplicis sigilli nostri munimine communitas. Datum per manus dilecti et fidelis nostri Magistri Pauli Prepositi Posoniensis aule nostre Vice-Cancellarij, anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo, octodecimo kalendas. Septembris, Regni nostri anno vicesimo quinto.

(Eredetie bőrhártyán, a pannonhalmi főapátság levéltárában.)