544. Okmányi adat az egykori Zách nemzetségnek birtokviszonyairól. 1227. 1243. 1244. 1245. 1295.

1) (N)os Detricus Bubek de Pelseuch Regni Hungarie Palatinus stb. quod cum Magister Petrus filius Georgij de Wereb Johannem et Nicolaum filios Nicolai de Balogh, ac Johannem, Blasium et Demetrium filios Demetrij de Harkyan pretextu potenciarie peraracionis cuiusdam particule terre sue ad porcionem possessionariam suam in alia Harkyan habitam pertinentis, in presencia Comitis Nicolai de Zeech olym Judicis Curie Regie modum legitime euocacionis obseruando in causam attraxisset stb. (mindkét fél) in facto ipsius terre litigiose se instrumenta habere et allegare posse allegando, ipsa instrumentalis exhibicio stb. (Bebek Detre nádor előtt történt; t. i. »dominus Symon presbiter mint a felperes ügyvéde felmutatja a váczi káptalannak 1395-ki át író okmányát, vagyis »litterac «) habentes in se verbaliter tenorem quarundam litterarum Capituli Wacyensis similiter priuilegialium alphabeto intercisarum in dominica Ramispalmarum in anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo quinto (1293.) emanatarum, que seriem et continenciam aliarum litterarum eiusdem Capituli Wacyensis similiter priuilegialium in anno Domini millesimo ducentesimo vigesimo septimo (1227.) confectarum per ipsum Capitulum ad mandatum condam domini Andree Regis dicti de Wenecijs in sacristia eorum reinuentarum transscribebant, nostro judiciario examini curarat exhibere; in cuius quidem littere iam dicti Capituli Wacyensis in dicto anno Domini millesimo ducentesimo vigesimo septimo subiecte tenore videramus contineri, quod Comes Henche filius Zacharie de Wereb ab vna, parte ab altera Cosmas, Andreas, Mikou, Torda, Irasmus, Barakon filij Tordas de genere Zaah stb. (az okmány teljes szövegét közöltük Okmánytárunk VI. vagyis a második folyam I. kötetében 445. stb. ll.) Quibus quidem litteris exhibitia prefatus procurator dicti actoris premissa per prefatos in causam attractos exhibere assumpta instrumenta exhiberi postulabat per eosdem coram nobis. Quo audito prefati Nicolaus et Johannes filij Nicolai, ac Blasius, personaliter in nostram consurgendo presenciam pro premissis exhibere assumptis instrumentis quasdam duas litteras Capituli Ecclesie Strigoniensis priuilegiales alphabeto intercisas nobis demonstrarant, quarum prima anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo quarto (1244.) exorta manifestarat, quod Zaah filius Wata de genere Zaah vna cum cognato suo Irasmo ad ipsius Capituli Strigoniensis accedens presenciam proposuiaset, quod terram suam hereditariam Harkyan vocatam, vicinam et commetaneam terre Laurencij filij Gyure similiter Harkyan vocate ad quatuor aratra et dimidium, presente et consenciente ipso Irasmo, qui tam pro se, quam pro cognatis suis commetaneis, Falkus videlicet filio Pouka, et nepotibus Comitis Alexandri, et alijs cognatis suis, quibus interfuisset, super hoc assensum prebuisset, vendidisset Kyliano filio Augustini, et Nicolao filio Obychk pro quinque marcis sibi plenarie persolutis jure perpetuo possidendam; ita quod due pertes eiusdem terce cederent Kyliano, tercia vero pars cederet Nicolao filio Obychk. Cuius quidem terre mete modo litteris in eisdem centento seriatim explicarentur. Reliqua vero earundem anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo quinto (1245.) exorta manifestarat, quod Laurencius filius Gyure de genere Zaah vnacum fratre suo Kazmerio filio Wgrini ad eiusdem Capituli Strigoniensis accessissent presenciam, et ex beneplacito eiusdem Kazmerij, qui super hoc tam ex parte sua, quam fratrum suorum assensum prebuisset, terram ad quatuor aratra de predio suo Harkyan certis metis distinctam confessus fuisset se vendidisse Kyliano genero suo pro quinque marcis sibi persolutis jure perpetuo possidendam. In quorum contrarium stb. Datum in Vissegrad trigesimo die octauarum festi Natiuitatis Beati Johannis Baptiste anno Domini millesimo quadringentesimo.

(Eredetie a budai kir. kamarai levéltárban.)

2) Nos Karolus Dei gracia Rex Hungarie stb. quod cum anno Dominice Incarnacionis MşCCCşXXXş feria tercia proxima post octauas dominice Resurreccionis aula Nostre Regie Maiestatis nos Regem, vnacum Serenissima domina Regina Elizabeth filia Serenissimi Principis domini Ladislai quondam incliti Regis Polonie consorte nostra, ac Ducibus Layus et Andrea filijs nostris conuiuasset; Felicianus filius Zah de genere Zah, omnium beneficiorum per ipsam Regiam Excellenciam sibi inpensorum inmemor stb. (következik a merénylet ismeretes elbeszélése, mely alkalommal a királyi család »per Johannem filium Alexandri filij Chelen« védelmeztetett.) Cumque nos stb. predicti infelicis Feliciani filij Zah de genere Zah vniuersas possessiones in Comitatibus Neugradiensi et Gumuriensi existentes, quocunque nomine vocitatas, et quolibet titulo ipsum Felicianum contingentes, pretacto Johanni filio Alexandri, Nicolao et Jacobo fratribus suis eorumque heredibus stb. perpetuo contulissemus; et Regni nostri consuetudinariam legem ab antiquo approbatam volentes obseruare, scribendo fidelibus nostris Capitulo Ecclesie Agriensis per Petrum filium Galli hominem nostrum Regium stb. (a statutiót elrendelte); memoratum Capitulum Agriense in statucione quarumdam possessionum Sumkut et Rususna vocatarum in dicto Comitatu Gumuryensi existencium stb. Stephanum filium Dominici dicti Bubek, Nicolaum et Johannem filios Benedicti filij Detrici stb. (ki ellenmondott;) ad octauas medij XL-me anno Domini MşCCCşXXXş secundo contra ipsos filios Alexandri ad Nostram Presenciam citatum fuisse scripserat Nostre Maiestati stb. (Ennek folytán az ügy eldöntése Pál comes országbíróra lévén bízva;) octauis dyei Cinerum aduenientibus; cuin prefatus Comes Paulus Judex Curie nostre vna cum Prelatis et Baronibus ac Nobilibus Regni ad discussionem dicte cause Judiciario pro Tribunali consedissent, pretacti filij Dominici et filij Benedicti ad suam accedentes presenciam, quoddam priuilegium gloriosi Principis domini Bele quondam incliti Regis Hungarie nostri predecessoris recolende memorie anno Domini MşCCşXLş tercio (1243.) sub aurea bulla confectum, sibi demonstrarant, cuius series ipsum dominum Belam Regem inter alias possessiones seu largifluas suas donaciones predictam possessionem Sumkut vocatam Comiti Dittrico caluo filio Mathei auo dictorum filiorum Dominici et filiorum Benedicti, ac Philippo fratri eiusdem Comitis Dettrici sub certis metis et limitibus in recompensacionem fidelissimorum seruiciorum in filios filiorum eorundem perpetuo tradidisse declarasset; premissam autem possessionem Rosusna ijdem filij Dominici et filij Benedicti intra metas in dicto priuilegio auree bulla consignatas adiacere asseruissent. In cuius priuilegij aurea bulla consignati contrarium ijdem filij Alexandri filij Chelen quoddam priuilegium eiusdem domini Bele Regis anno Domini MşCCş quinquegesimo octauo confectum, et alia priuilegia Serenissimorum Principum dominorum Stephani et Ladizlai quondam illustrium Regum Hungarie felicium recordacionum presentassent, in quibus prefatas possessiones Sumkut et Rosusna, tam per resignacionem ipsius Comitis Detrici calui, quam per formam litis inter ipsum Comitem Detricum caluum et filios suos, ac Lukachium filium Philippi et fratres eiusdem ab una; item Joob Episcopum Quinqueecclesiensem et fratres eiusdem filios prefati Zah, patris dicti Feliciani de genere Zah parte ab altera ventilate, per sentenciam dictorum Serenissimorum Principum dominorum Bele, Stephani et Ladizlai Regum eisdem Job Episcopo et fratribus suis filijs Zab de genere Zah sub hys metis adiudicatas extitisse idem Comes Paulus reperisset: Quod prima meta, ut in dicto priuilegio domini Bele Regis per ipsos filios Alexandri exhibito reperiebatur, est Sumkut, per quam sepa ratur a terra Zahij; deinde vadit ad quendam locum, vbi sunt tres mete vetezes de terra et de lapidibus facte, et quarta noua, per quas separatur a terra Czeryn, et a terra Peleuseuch in parte meridionali; deinde vadit ad partem orientalem per berch cuiusdam silue, que vocatur Knkynfeukut, et per eundem berch vadit ad quandam arborem paruam nomine tulfa, et ibi est meta; et inde vadit ad metam de terra factam, in qua est arbor nomine tulfa; et inde vadit ad magnam arborem que tulfa, in qua est signum crucis factum; et inde vadit ad magnam arborem eiusdem nominis, in qua similiter est signum crucis; deinde vadit ad quandam arborem tulfa nomine, que est in meta terrea; et inde vadit ad aliam arborem tul, in qua est signum crucis; deinde vadit ad quendam locum ubi sunt due mete veteres de terra facte, et tercia noua similiter terrea; deinde vadit ad magnam arborem, que bykfa dicitur habentem signum crucis; deinde vadit per eundem berch ad verticem eiusdem silue Kekenfeukuth prenotate iuxta viam Berencha, que uia est ad partem terre Rosusna, et ibi est meta terrea, in qua est arbor magna tulfa nomine; et inde descendit ad vallem Sceuleuskerth; deinde vadit ad arborem tulfa super qua est signum crucis; deinde vadit ad aliam arborem eiusdem nominis, in qua est signum crucis; deinde vadit ad arborem eiusdem nominis crucem habentem; deinde vadit ad duas arbores prope ad inuicem stantes signatas signo crucis; deinde vadit ad arborem tulfa similiter signatam; deinde vadit ad arborem eiusdem nominis signum crucis habentem; et inde descendendo ad rippam Zeuleuskerek, que kara dicitur, et ibi est terrea meta, in qua est arbor magna, que dicitur gyrteanfa; et inde descendendo ad quandam aquam nomine Stinna, iuxta quam est meta terrea, in qua est arbor gyrtyanfa; deinde vadit supra super aquam tantum, quantum tribus vicibus trahi possit cum sagitta, et plus, et ibi exit de aqua, ct inter dictam aquam et alium fluuium nomine Rosusna est meta terrea, in qua est ykrusegerfa, et ibidem iuxta illam aliam arborem egurfa est signum crucis, et inter aquam Schinna et inter fluuium Rosusna vadit ad aquilonem per quandam siluam nyresligeth; deinde vadit ad arborem tulfa signum habentem; et inde vadit per medium eiusdem nyresligeth ad metam terream, et in eodem nyresligeth vadit ad arborem nyrfa nomine signatam; deinde vadit inter easdem aquas ad vnum berch, iuxta viam Chytniky, et ibi est meta terrea, in qua est arbor parua tulfa in dextra parte illius vie; et inde vadit per eundem berch ad arborem signatam, et in eundo prope villam Thoplicha est meta terrea, in qua est magna arbor tulfa; et inde descendendo ad villam predictam est magna arbor tulfa nomine signum crucis habens (így), et adhuc propius vadit ad villam Thoplicha, et in dextra parte vnius vie est meta terrea, in qua est arbor tulfa parua; et inde incipit ire per eundem berch, et vadit ad montem, qui est supra villam Thoplicha, et ibi est meta terrea; et inde vadit ad vnam arborem tulgh signatam; et inde vadit ad montem Guerbench nomine, cuius montis pars sinistra est terra Rosusna, et est ibi meta terrea; et inde vadit ad quandam arborem tulfa signatam; deinde vadit per berch eiusdem montis ad tulfa in qua est signum crucis; et deinde ad aliam arborem tulg signatam; deinde ad terciam arborem tulgh; et deinde ad quartam arborem similiter signum crucis habentem, ad quam prope est vna meta antiqua de terra, et alia noua similiter, et ille mete sunt in inferiori parte Chytnuk, et iuxta illas signum crucis in magna arbore tulfa; deinde protenditur ad arborem tulfa, in qua est signum crucis; et inde ad aliam arborem; ignatam; deinde vadit ad duas arbores prope ad inuicem stantes, que dicuntur tulfa signum, crucis habentes; deinde vadit ad duas metas terreas, et prope illas in quadam arbore tulfa est signum crucis, et sinistra pars illius berch pertinet ad terram Rosusna; et inde vadit ad duas arbores, que dicuntur tulgfa, in quibus est signum crucis; et inde vadit ad vnam magnam arborem tulgh signatam; et inde vadit supra Chytnyk, et ibi est meta terrea, in qua est arbor parua nomine tulfa harumykru; et inde vadit ad arborem tulgh signatam; deinde vadit ad aliam arborem consimiliter; deinde ad terciam arborem eiusdem nominis signatam cruce; et inde vadit recte supra villam Chytnyk, et ibi est meta terrea, in qua est arbor parua tulfa, prope quam in duabus arboribus tulfa est signum crucis; et deinde vadit ad vnam arborem tulgh signatam; et deinde ad aliam arborem tulgh similiter signatam; deinde ad terciam arborem consimilem et signatam; deinde vadit ad quartam arborem eiusdam nominis consignatam; et inde vadit ad quintam arborem consimilem similiter consignatam; deinde vadit ad quandam lutosam aquam, que dicitur caput Custatonpotoka, et ibi est meta terrea, in qua est magna arbor nomine hasfa, et in eadem est signum crucis; deinde vadit ad duas cruces, quarum vna est in hasfa et alia in tulfa; et inde vadit ad vnam arborem tulg signum crucis habentem; et inde vadit recte ad iutroitum vnius silue, que dicitur feneuerdeu, et ibi in tribus arboribus sunt cruces, et prope ad illas arbores est meta de terra et de lapidibus facta, in qua est arbor magna tulfa signata; deinde per eandem feneuerdeu vadit ad uallem per metas veteres et nouas et arbores signum crucis habentes; et de valle per vnum berch uadit ad montem Ruda per metas veteres et nouas, et per arbores signo crucis consignatas; cuius montis sinistra pars pertinet ad terram Rosusna predictam; et deinde vadit ad vnum liget, cuius pars pertinet ad Rosusna; deinde vadit ad occidentem per magnam viam ad villam Petri filij Elye Thoplicha nomine per metas veteres ad vnam arborem bykfa nomine signum crucis habentem; deinde vadit per metas super quendam montem nomine Wythuittuk, per quas metas separatur terra Rosusna a quadam terra, que uocatur Polgla; et deinde procedendo reuertitur ad predictum locum Sumkut ad primam metam, et ibi terminatur stb. Datum in Wysegrad sextodecimo die octauarum dyei Cinerum anno Domini MşCCCşXXXş sexto.

(I. Lajos királynak 1354-ki és 1365-ki megerősítő privilegiumaiból; a budai kir. kamarai levéltárban.)