183. III. Incze pápának levele Dandolo Henrik velenczei dogehez a jádrai és konstantinápolyi események tárgyában. 1204.

Innocentius Episcopus etc. nobili viro... Duci Venetorum, spiritum Consilii sanioris. Praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, qui civitatem Venetiarum in pluribus honorarunt, ad honorem ejus intendimus et profectum, nec difficiles nos exhibuimus in petitionibus nobis pro ipsa porrectis, sed eas, quantum cum Deo, et honestate potuimus, curavimus promovere, sicut et ipsi novimus, et te credimus meminisse. Verum quanto magis ad ejus aspiravimus commodum et augmentum, tanto desideravimus amplius, ne illius in se provocaret offensam, qui exaltat humiles, et humiliat exaltatos. Noverat autem tua nobilitas, noverat et populus Venetorum, qualiter charissimus in Christo filius noster, H. Rex Ungarorum Illustris, et nobilis vir A. Dux, frater ipsius, assumpserant signum crucis, et in terrae Sanctae subsidium proposuerant transfretare, quorum profectus vobis impedientibus hactenus est dilatus. Practerea te ac Venetos non latebat, qualiter, post excidium terrae Sanctae, Apostolica Sedes universos, qui ejus reliquiis subvenirent, a die qua signum crucis acciperent, usque ab obitum, vel reditum eorumdem, in sua protectione susceperit, et tam familias corum, quam bona sub ecclesiastica defensione praeceperit manere secura. Ad notitiam quoque tuam novimus pervenisse, qualiter, etsi Rex ipse, ac terra ipsius, ex eo quod crucem assumpserat, auctoritate constitutionis super hoc a praedecessoribus nostris editae, Apostolica protectione gauderet; quia tamen plus timeri solet, quod specialiter pollicetur, quam quod generaliter concluditur sponsione, protectionis nostrae litteras specialiter petierit, et receperit ad cautelam, quas ei nec potuimus, nec debuimus denegare, ne illi subtrahere videremur, quod signatis omnibus est indultum. Credimus etiam te novisse, qualiter nuntiis tuis, qui ad Sedem Apostolicam cum Crucesignatorum nuntiis accesserunt, petentibus pactiones inter vos initas confirmari, et per eos tibi, et Venetis duxerimus inhibendum, ne terras Regis ipsius aliquatenus laederetis. Insuper, ut iter Domini fieret in trimore, nec modicum fermenti corrumperet totam massam, per litteras nostras, quas ad audientiam tuam et Venetorum credimus pervenisse, curavimus districtius inhibere, ne terras Christianorum invadere, vel laedere tentaretis, nisi vel ipsi vestrum iter nequiter impedirent, vel alia justa et necessaria causa tamen occurreret, propter quam aliud agere, accedente consilio Apostolicae Sedis Legati, possetis; si qui autem contra praesumerent, se scirent excommunicationis vinculo innodatos, et indulgentiae, quam Sedes Apostolica Crucesignatis indulsit, immunes. Tu autem et tui, omnibus his despectis, et Legato nostro repulso, contra Regem ipsum primo impetum facientes, ante Jaderam primas acies expandistis, et in auxilium vestrum convocantes exercitum Gallorum, obtinuistis ab eis, ut vestris consentirent, et manus suas fraterno sanguine macularent. Cepistis igitur, et evertistis per violentiam civitatem, destruxistis ecclesias, et altaria suffodistis, et in Divinae Majestatis offensam, et Ecclesiae Romanae contemptum, commisistis facinus jam notorium pene penitus toti mundo. Non enim crucem sumpsistis, aut sumere debuistis in obsequium Jesu Christi, ut expugnaretis Christianos, sed potius Agarenos, crucis ipsius perfidos inimicos. Haec autem ad correctionem vestram referimus ex charitate sincera, quia pater filium, quem diligit, corripit, et Deus, quos amat, arguit et castigat. Recepimus vero litteras Constantinopolitani Imperatoris et tuas, et quae significastis per eas, notavimus diligenter. Verum, quamvis optemus, ut per studium et sollicitudinem tuam, ad devotionem Apostolicae Sedis Constantinopolitana Ecclesia revertatur, quia tamen ad subsidium terrae Sanctae propensius aspiramus, ne succursus ejus dilatus hactenus diutius differatur, monemus nobilitatem tuam et exhortamur in Domino, et per Apostolica tibi scripta mandamus, quatenus tu et Veneti, reconsiliati Ecclesiasticae unitati, peccatorum vestrorum maculas poenitentiae lacrymis expietis, ut, a criminum labe purgati, bellum Domini possitis in puritate cordis et corporis praeliari, nec de multitudine, vel potentia vestra, vel ex eo, quod prospere vobis successit hactenus, praesumatis, sed quanto plura Dominus vobis praeter merita vestra concessit, tanto vos amplius in ejus oculis humiliare curetis, et patientia ejus ad poenitentiam vos adducat, ut, absolutione in humilitate quaesita, et cum devotione suscepta, recuperationi terrae Sanctae totis viribus insistatis; quoniam id potissimum erit vobis et meritorium apud Deum, et apud homines gloriosum. Nos autem, quod ipsi terrae videbimus expedire, studebimus, dante Domino, efficaciter procurare. Datum Anagniae, VI. kal. Martii, Pontificatus nostri anno septimo.

(Migne u. o. I. k. 301. l.; Theiner u. o. I. köt. 22. l.; Tafel és Thomas, Urkunden zur älteren Handels- und Staatsgeschichte der Republik Venedig I. köt. 412. l.)